‘Je moet de goede zaadjes voeden’, zegt mijn Zen-leraar Thich Nhat Hanh regelmatig. ‘Mooie metafoor’ denk ik telkens, als ik zijn woorden hoor of lees, ‘maar hoe doe je dat?’ Enkele weken terug was ik op een lezing van Rick Hanson, ter promotie van zijn nieuwe boek ‘geheugen voor geluk’. Daar vond ik niet alleen antwoord op mijn vraag, maar ik ontdekte tevens hoe je – al genietend – je brein ten positieve kunt veranderen… wie wil dat nu niet? In deze blog zal ik de essentie van zijn visie samenvatten, zodat je er direct mee aan de slag kunt – mocht je dat willen…
From state to trait
Hanson weet waarover hij het heeft: als neuro-psycholoog en ervaren meditatie-leraar is hij gefascineerd door de ontmoeting van brein-wetenschap en contemplatieve wijsheid en richtte hier een instituut voor op. Zijn presentatie was trouwens ook aansprekend: bescheiden, met humor en overduidelijk een drive om deze wereld tot een mooiere plek te maken. Hij vat zijn visie samen in 4 woorden: ‘From state to trait’. Wat hij hiermee bedoelt is dat de gemoedstoestanden (states) waarin wij ons herhaaldelijk bevinden, langzaam maar zeker karaktertrekken worden (traits).
Een plastisch brein?
Ja, ons brein is inderdaad plastisch: het maakt voortdurend nieuwe verbindingen aan. En omdat wij mensen geneigd zijn bepaalde activiteiten voortdurend te herhalen, ontstaan er als het ware ‘gebaande paden’ in ons brein. Sommige paden hebben we zo vaak gelopen dat ons brein er niet over twijfelt een andere afslag te nemen. Een andere bekende neuro-wetenschapper zei dat zo: ‘neurons that fire together, wire together’. Het goede nieuws hierbij is dat wij op elk moment van ons leven nieuwe keuzes kunnen maken en nieuwe (heilzame) gewoontes kunnen ontwikkelen.
De tom-tom van je brein
Onderzoek heeft dit overtuigend aangetoond: in de tijd vóór de Tom-Tom moesten Londense taxi-chauffeurs ongelofelijk veel straten uit hun hoofd kennen. Zelfs oudere chauffeurs bleken na enige tijd een vergrote hippocampus (de tom-tom van ons brein) te hebben. Bij mensen die gaan jongleren neemt na drie maanden het motorische deel in hun brein in omvang toe. Als ze stoppen neemt het ook weer af. Bij mensen die een 8-weekse mindfulness-training hebben gevolgd bleken delen van het brein die verantwoordelijk zijn voor ons geheugen, leervermogen, emotie-regulatie, zelfbewustzijn en perspectief name duidelijk te zijn toegenomen.
HEAL je brein
Oké, terug naar Hanson: hij stelt dus dat als je heel veel tijd besteedt aan gestressd bezig zijn. ontevreden zijn, depressief zijn, je vanzelf een gestressed, ontevreden, of depressief brein ontwikkelt. Hoe kunnen we dit proces nu ten goede keren? Wel, door de goede zaadjes te voeden! Dit kun je doen door de kleine, prettige momenten die ieder mens wel heeft, écht te koesteren, te proeven, kortom: de tijd nemen om er echt van te genieten. Preciezer legt hij het uit in 4 stappen, samengevat in het acroniem: H.E.A.L.
1. Have a positive experience: wees je bewust van positieve, prettige ervaringen als je die spontaan hebt, óf zoek ze actief op: nodig vrienden uit; ga naar buiten; beweeg; doe yoga. Gemoedstoestanden die je zou kunnen gebruiken of opzoeken zijn: dankbaarheid, tevredenheid, verbondenheid, geborgenheid, innerlijke vrede, rust, etc.
2. Enrich it: zoom echt in op die ervaring; betrek al je zintuigen erbij; maak het zo rijk mogelijk.
3. Absorb it: gun jezelf even de tijd om stil te staan bij wat je ervaart en er intens van te genieten; proef het moment en laat het echt binnenkomen; ontspan in de ervaring.
4. Link to negative material (optioneel): als je meer ervaren raakt kun je zelfs dit soort positieve momenten gaan koppelen aan negatieve ervaringen uit het verleden, zodat er een nieuwe associatie ontstaat. Bouw echter eerst wat ervaring op met stap 1 t/m 3.
Ik heb er zelf enige weken mee geoefend en het is wonderlijk om te merken dat bovengenoemde stappen helemaal niet vanzelfsprekend zijn. Ondanks dat ik al jaren mediteer en mezelf mindfulness-trainer mag noemen, ontdekte ik dat in de hectiek van alledag ik maar al te makkelijk vergeet stil te staan bij de prettige momenten. Het leuke is dat zo’n 10 seconden al genoeg zijn om iets binnen te laten komen en nieuwe verbindingen in het brein te laten ontstaan.
Effectiviteit van therapie
Hanson noemt dit het ‘installeren’ van de ervaring, bijna alsof hij het heeft over downloaden van nieuwe software op je computer. Tenslotte legt hij een ontzettend interessant verband met de effectiviteit van therapie. Hij vertelt dat de effectiviteit van therapie de afgelopen 30 jaar nauwelijks is toegenomen. Zijn verklaring hiervoor is dat wij mensenwerkers wel goed zijn geworden in het oproepen van allerlei positieve ervaringen en gemoedstoestanden bij mensen, maar dat we vergeten zijn te leren hoe ze deze kunnen ‘installeren’, oftewel blijvend kunnen vastleggen in hun brein. Hij verwacht dat we hier de komende tijd grote verbeteringen mee kunnen realiseren. Ik hoop van harte dat hij gelijk heeft!
Kortom: zit je straks op een terrasje in goed gezelschap en vragen je vrienden waarom je zo glazig zit te glimlachen, dan zeg je gewoon dat je je brein even aan het ‘resetten’ bent!
Als je je ervaringen met deze oefening wilt delen, dan kan dat uiteraard hieronder.
Have a nice summer!
